Žlijezde slinovnice
Žlijezde slinovnice su žlijezde sa vanjskim izlučivanjem koje proizvode slinu. Dijele se na velike žlijezde slinovnice koje uključuju parne zaušne žlijezde, submandibularne i sublingvalne žljezde, te male žlijezde slinovnice koje čine 600 – 1000 žlijezda razdijeljenih po čitavom dišnom i probavnom sustavu.
Najveći broj tumora otkriva se u najvećim žlijezdama slinovnicama, oko 80% u zaušnim žlijezdama, 10 – 15% u submandibularnim žlijezdama, međutim što je manja žlijezda u kojoj se otkrije tumor veća je šansa da je tumor zloćudan. Tako je 80% tumora zaušnih žlijezda dobroćudno, 50% tumora submandibularnih žlijezda je dobroćudno, a manje od 40% otkrivenih tumora sublingvalnih i malih žlijezda slinovnica je dobroćudno.
Točna patohistološka dijagnoza je važna za pristup u liječenju karcinoma žlijezda sinovnica.
Godišnje u Hrvatskoj pojavljuje se 50tak novih slučajeva karcinoma žlijezda slinovnica.
Etiologija karcinoma žlijezda slinovnica nije u potpunosti definirana. Jasna povezanost u razvoju karcinoma žlijezda slinovnica sa pušenjem i pretjeranom konzumacijom alkohola kao u većini ostalih karcinoma glave i vrata nije pronađena. Kao jedini poznati rizični faktor u razvoju karcinoma žlijezda slinovnica navodi se izloženost zračenju.
Najveći broj karcinoma žlijezda slinovnica, oko 35% čine mukoepidermoidni karcinomi, 23% adenoid cistični karcinomi, 18% adenokarcinomi, 13% maligni mješani tumori i 7% karcinomi acinus stanica.
Najčešći simptom bolesnika sa karcinomom žlijezda slinovnica je sporo rastući čvor unutar žlijezde.
U 10 – 30% bolesnika sa karcinomom žlijezda slinovnica prisutna je bol u području zahvaćene žlijezde, a u 10 – 15% bolesnika može se vidjeti klijenut ličnog živca.
Za postavljanje dijagnoze koristi se detaljna anamneza, fizikalni pregled, biopsija tvorbe pod kontrolom ultrazvuka, te radiološka obrada (CT, MRI, PET) za procjenu zahvaćenosti okolnih struktura.
Metoda izbora u liječenju karcinoma žlijezda slinovnica je kirurška ekscizija, te se gotovo u pravilu izvodi totalna parotidektomija.
Lični živac mora se očuvati osim ukoliko nije zahvaćen tumorom, tada ga je potrebno resecirati.
Kod histološki pozitivnih čvorova na vratu potrebno je odstraniti sve limfne čvorove zahvaćene strane vrata.
Postoperativno zračenje poboljšava preživljenje kod karcinoma velikih žlijezda slinovnica i malih žlijezda slinovnica sa visokim rizikom recidiva.
Prognostički faktori koji utječu na preživljenje kod karcinoma žlijezda slinovnica su stadij tumora, lokacija, patohistologija tumora, te postojanje regionalnih i udaljenih metastaza.